EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) to współcześnie jedna z najbardziej skutecznych form psychoterapii w przypadku leczenia traumy. Jej początki sięgają już jednak lat 80. XX wieku, kiedy psycholożka i badaczka Francine Shapiro zaobserwowała, że powtarzające się, szybkie ruchy gałek ocznych mogą przyczynić się do zredukowania dystresu i silnych negatywnych emocji związanych z traumatycznymi wydarzeniami z przeszłości. Meta analiza badań z ostatnich 23 lat pokazuje, że osoby które poddały się terapii ( 849 osób) osiągnęły znacząco lepsze rezultaty w leczeniu z urazów związanych ze stresem postraumatycznym, niż osoby które poddawały się interwencjom psychoteraeutycznym bez użycia techniki EMDR (Lee, Ciupers, 2013). Jak jednak zachodzi ten proces? Na czym polega terapia EMDR?
AIP, czyli mechanizm Adaptacyjnego Przetwarzania Informacji
Terapia EMDR zakłada, że trudne doświadczenia z przeszłości zostają „uwięzione” w mózgu i pozostają tam, mimo upływu czasu. Podstawą modelu Adaptacyjnego Przetwarzania Informacji jest koncepcja, według której nasz mózg z natury dąży do tego, aby funkcjonować jak najlepiej, korzystnie dla jednostki, a więc w skrócie do tego, aby być zdrowym. Dlatego też poszukuje on jak najbardziej adaptacyjnych rozwiązań, czyli między innymi stara się niwelować intensywne negatywne emocje, kiedy zagrażająca nam sytuacja już minęła. Francine Shapiro nazwała tę tendencję działania mózgu mechanizmem Adaptacyjnego Przetwarzania Informacji (AIP), czyli pewnego rodzaju automatyczną zdolnością jednostki do samoleczenia się. Kiedy coś nam przeszkadza, gdy jakieś wspomnienie czy myśl dręczy nas, nie pozwala czuć się dobrze, poświęcamy zwykle wiele czasu na myślenie o tej sprawie, niekiedy również śnimy, rozmawiamy, dzielimy się tym z innymi. Dzięki tym działaniom po pewnym czasie dana kwestia przestaje zaprzątać nam myśli, a my możemy wrócić do funkcjonowania w bardziej adaptacyjny sposób. Takie działanie naszego systemu AIP jest tym najbardziej dla nas korzystnym. Co się jednak dzieje, gdy mechanizm ten zawodzi, nie mogąc uporać się z trudnymi emocjami i myślami?
Co się dzieje, gdy AIP zawodzi?
Mogą spotkać nas w życiu także sytuacje, w obliczu których nasz system AIP nie daje rady zredukować odczuwanych negatywnych emocji, zostaje w pewnym sensie zablokowany. Kiedy doświadczamy traumy, opuszczenia, upokorzenia, agresji i tym podobnych trudnych okoliczności, zostają one zapisane w naszych sieciach neuronalnych. Obrazy, dźwięki, wrażenia fizyczne, emocje i myśli, które towarzyszyły trudnemu zdarzeniu, są wówczas przechowywane w mózgu w takiej formie, w jakiej zapisały się podczas doświadczania go w tamtym konkretnym momencie w przeszłości. Wyjaśnia to, dlaczego jednostka przeżywa to wciąż na nowo, mimo że od danego zdarzenia mogło upłynąć już dużo czasu. Organizm reaguje tymi samymi emocjami, odtwarza te same sposoby myślenia. Oznacza to, że informacja przechowywana jest w sposób dysfunkcjonalny, mało adaptacyjny, nie ulega modyfikacjom mimo zmian zachodzących w środowisku wokół. Przykład mogą stanowić krzywdy doznane w dzieciństwie, na podstawie których mózg danej osoby utrwala pewne sztywne schematy reakcji, którymi posługuje się także wiele lat później. Stresujące sytuacje uruchamiają te automatyczne odpowiedzi mogące przybierać formę przekonań typu „jestem bezwartościowy”, „nie jestem wystarczający”, „zostałem skrzywdzony już na zawsze i nic tego nie zmieni”.
Jak działa terapia EMDR?
Podczas terapii EMDR redukujemy negatywne przekonania na własny temat, które zostały wygenerowane w wyniku trudnych, niekiedy traumatycznych doświadczeń w przeszłości. Dzieje się to poprzez ponowne ich przetworzenie. Zostają one ulokowane w neuronalnej sieci pamięciowej w sposób bardziej funkcjonalny, nie wpływając negatywnie na teraźniejszość jednostki. Terapia EMDR pomaga mózgowi przetworzyć bolesne wspomnienia, dając szansę na „zagojenie się” urazów psychicznych. Działa ona jak katalizator w procesie uczenia się jednostki, sprawiając, że mózg pacjenta zachowuje te części informacji, które mu służą, a odrzuca te, które są nieadaptacyjne. Podczas sesji EMDR Twój terapeuta będzie rozmawiał z Tobą o trudnych przeżyciach z przeszłości i jednocześnie zaprosi Cię do wykonywania ruchów w prawo i w lewo gałkami ocznymi. Pacjent jest w pełni świadomy tego co się dzieje, w kontakcie i dialogu z terapeutą. Podczas procesu uzyskuje się dostęp do nieprzetworzonych dotychczas zdarzeń, które stanowią podstawę problemów jednostki i poddaje się je pełnemu przetworzeniu w odpowiednich warunkach. Terapeuta, słysząc od pacjenta stwierdzenia typu „nie zasługuję, aby być kochanym” czy „jestem bezwartościowy”, stara się dowiedzieć się, gdzie nauczył się on tych przekonań, skąd się one wzięły. Co wydarzyło się w jego życiu, że jego teraźniejszość nie wygląda tak, jak on by tego chciał?
Jak to wygląda w praktyce?
Wyobraźmy sobie, że pacjentem jest osoba, która w dorosłym życiu nie radzi sobie z opuszczeniem – nie potrafi rozstać się nawet z partnerami, którzy źle ją traktują, przeżywa silny niepokój, miewa stany lękowe. Podczas sesji należy zatem poszukiwać w przeszłych doświadczeniach jednostki elementów niestabilnych relacji, opuszczenia, poświęcając szczególną uwagę więzi z rodzicami. Następnie należy przyjrzeć się teraźniejszym sytuacjom wyzwalającym, które sprawiają, że u pacjenta pojawiają się te same symptomy i problemy, które miały miejsce w przeszłych trudnych doświadczeniach. Po zidentyfikowaniu tego typu sytuacji można stwierdzić, że przeszłość wciąż jest dla danej osoby obecna i aktualna w teraźniejszości. Z tego powodu w terapii EMDR pracuje się na neuronalnych sieciach wspomnień związanych z dawnymi wydarzeniami, integrując uczucia, myśli oraz zachowanie jednostki. Każdy z nas mógł w przeszłości przeżyć silne doświadczenie, z którego przetworzeniem nasz mózg sobie nie radzi – pamiętaj, że dzięki terapii EMDR masz szansę pracować nad tym, co trudne, w bardzo usystematyzowany sposób, pod okiem specjalisty.
Prawdy i mity o terapii EMDR
- terapia EMDR NIE pogorszy twoich symptomów – mimo że ponowne przetwarzanie traumatycznych doświadczeń może być dla ciebie bolesne i mało komfortowe, EMDR prowadzi do redukcji stresu związanego z traumą
- terapia EMDR działa również wówczas, gdy nie możesz przypomnieć sobie swoich traumatycznych doświadczeń, ponieważ są one zakodowane w umyśle – nawet gdy z początku ich nie pamiętasz, w terapii EMDR wykorzystywane są techniki, które odblokowują twoją pamięć
- EMDR NIE jest metodą opartą na hipnozie – podczas sesji jako pacjent jesteś wybudzony i całkowicie świadomy
Źródła
García Guerrero, F. (2022). Supervisión- revisión del protocolo estándar de EMDR.
https://francineshapirolibrary.omeka.net/