Wyobraź sobie, że miałeś dzień pełen stresu – trudne zadania w pracy, drobne konflikty z bliskimi, załatwianie spraw w urzędach, odpisywanie na maile… Gdzie udasz się lub co zrobisz, aby odpocząć i poczuć się lepiej? W wielu przypadkach odpowiedź będzie brzmiała „pójdę na spacer”, „pobiegam w lesie”, „usiądę w parku” i tym podobne. Badania potwierdzają, że te intuicyjne rozwiązania mają swoje uzasadnienie naukowe – przebywanie w naturze pozytywnie oddziałuje na dobrostan psychiczny człowieka.
Natura a stres
Otoczenie, w którym żyjemy, ma ogromne znaczenie dla całokształtu naszego funkcjonowania. Zaczynając od temperatury, poprzez jakość oświetlenia, dostęp do świeżego powietrza, ilość bodźców, aż do wystroju wnętrza – wszystkie te czynniki oddziałują na nas silnie nawet wówczas, gdy wydajemy się na nie mało podatni. Badania (Delagran, 2016) potwierdzają, że otoczenie może w efekcie wpływać również na poziom odczuwanego stresu – redukować go lub potęgować, warunkując nasz komfort psychiczny i zdrowie fizyczne. Okoliczności panujące wokół mają swoje odzwierciedlenie nie tylko w nastroju, ale również w biologii – układzie nerwowym, hormonalnym i odpornościowym. Doświadczyłeś kiedyś nagłego poczucia dyskomfortu i pogorszenia się humoru w miejscu takim, jak na przykład metro czy autobus? Nieprzyjemne, nienaturalne otoczenie, w którym występuje nadmiar bodźców, może wywoływać poczucie lęku, smutku, zniechęcenia. To dlatego między innymi w takich miejscach dochodzi do ataków paniki. Przebywanie w środowisku naturalnym może mieć dokładnie przeciwny wpływ na dobrostan człowieka. Natura niweluje gniew, stres, strach, a także wzmacnia odczuwanie pozytywnych emocji. Dodatkowo, obniża napięcie mięśni, ciśnienie oraz produkcję kortyzolu, hormonu odpowiedzialnego m.in za poziom stresu (Stamatakis, 2011). Badania prowadzone w różnego typu instytucjach, takich jak szkoły czy biura, zgodnie stwierdzają, że nawet zwykłe rośliny doniczkowe w pomieszczeniu są w stanie zmniejszyć poziom lęku i stresu wśród pracowników oraz uczniów. Przypomnij sobie teraz pomieszczenia, w których na co dzień przebywasz: własna sypialnia, sala uniwersytecka, biuro w firmie…Czy są one wyposażone w elementy naturalne, takie jak kwiaty na parapecie? Zauważyłeś kiedykolwiek, że szczegóły te wpływają na twoje samopoczucie?
Natura, czyli zdrowie
Wykazane zostało szczegółowo, w jaki sposób natura wpływa na dobrostan psychiczny i stres doświadczany przez człowieka. Czy jest jednak możliwe, aby otoczenie przyrody koiło również fizyczne objawy choroby oraz ból? W jednym z przeprowadzonych w szpitalu badań połowa pacjentów, którzy przeszli poważną operację, miała następnie widok na ściany pomieszczenia, a druga połowa widok na drzewa. Okazało się, że druga grupa znacznie lepiej znosiła odczuwany ból fizyczny, doświadczała mniejszej liczby negatywnych symptomów chorobowych i w efekcie pozostała w szpitalu przez krótszy czas niż pacjenci, którzy po operacji nie mieli widoku na otoczenie naturalne (Ulrich, 1984). Dalsze badania wykazały, że podobny rezultat został osiągnięty w przypadku umieszczenia w salach szpitalnych roślin doniczkowych oraz przedstawiania pacjentom scen związanych z przyrodą. Na pewno zdarzyło ci się kiedyś odczuwać uporczywy ból głowy – które miejsce wybierasz wówczas chętniej: pozostanie w zamkniętym pomieszczeniu czy spacer na świeżym powietrzu? Przyroda nie tylko łagodzi ból – zwiększa także zdolność koncentracji i skupienia uwagi, co zostało potwierdzone między innymi w badaniach z udziałem dzieci z diagnozą ADHD (Taylor i wsp., 2008). Deprywacja środowiska naturalnego na rzecz otaczania się elektroniką i technologią może się również wiązać z depresją (Weinstein, 2009).
Natura łączy ludzi
Przebywanie w otoczeniu natury oddziałuje zatem pozytywnie zarówno na zdrowie psychiczne, jak i fizyczne. Istotnym obszarem pozostają również relacje z innymi ludźmi. Okazuje się, że mieszkańcy osiedli amerykańskich, na których jest wiele zieleni, odczuwają silniejszą przynależność do miejsca zamieszkania, większą więź w stosunku do sąsiadów, a także wykazują większą gotowość do niesienia sobie wzajemnej pomocy i wsparcia. Ponadto, otoczenie natury ma wpływ również na kwestie społeczne – dzielnice bardziej zielone charakteryzują się mniejszą przestępczością i rzadszymi przypadkami wystąpienia przemocy domowej (Coley i wsp., 1997). Powyższe różnice, które mają swoje źródło w empatii oraz odczuwaniu innych pozytywnych uczuć względem ludzi i środowiska, znajdują także potwierdzenie w biologii. Badania z użyciem rezonansu magnetycznego wykazały, że gdy uczestnikom pokazane zostają sceny przedstawiające naturę, struktury mózgu związane z miłością i empatią aktywują się. Inaczej było w przypadku oglądania scen miejskich, kiedy to zwiększoną aktywność wykazywały obszary powiązane z odczuwaniem lęku. Pomyśl teraz o swoim miejscu zamieszkania i jego okolicy – czy jest tam wystarczająco dużo zieleni, abyś czuł się komfortowo?
Wybór jest prosty
Raz jeszcze wróćmy do pytania postawionego na początku artykułu: gdzie najchętniej udasz się po stresującym dniu? Jeśli w odpowiedzi zawrzesz środowisko naturalne i otoczenie przyrody, znajdziesz się w gronie ponad 2/3 populacji, którzy wybraliby podobnie. Badania wykazują, że aż 95% badanych przyznaje, że ich nastrój poprawił się w wyniku spędzenia czasu na zewnątrz, na świeżym powietrzu, przechodząc od poczucia lęku aż do spokoju i wyciszenia (Marcus i wsp., 1999). Nawet zwykłe oglądanie zdjęć związanych z naturą utożsamiane jest przez badanych z bardziej pozytywnym samopoczuciem i dobrostanem psychicznym. To co, może pójdziesz teraz na spacer? 🙂
Źródła
Coley, R., Kuo, F. E., Sullivan, W. C. (1997). Where does community grow? The social context created by nature in urban public housing. Environment and Behavior, 29(4), 468.
Delagran, L. (2016). How does nature impact our wellbeing.
Marcus, C., Barnes, M. (1999). Healing gardens.
Stamatakis, E. (2011). Screen-based entertainment time, all-cause mortality, and cardiovascular events: Population-based study with ongoing mortality and hospital events follow-up. Journal of the American College of Cardiology, 57(3), 292-299.
Taylor, A., Kuo, F. (2008). Children with attention deficits concentrate better after walk in the park. Journal of Attention Disorders; 12 (5), 402-09.
Ulrich, R. S. (1984). View through a window may influence recovery from surgery. Science, 224(4647), 420-421.
Weinstein, N. (2009). Can nature make us more caring? Effects of immersion in nature on intrinsic aspirations and generosity. Personality and Social Psychology Bulletin, 35, 1315.