Psychoterapia: Moda czy konieczność?
Rosnąca współcześnie powszechność uczestnictwa w psychoterapii poskutkowała powstaniem wielu definicji oraz sposobów rozumienia tego procesu, lecz również pojawieniem się pewnych mitów wokół jego specyfiki. Na czym polega psychoterapia w rzeczywistości?
Czego się spodziewać?
Wyobraź sobie spacer przez las. Nie wiesz do końca gdzie ten spacer się kończy, dokąd doprowadzi Cię droga. Masz wrażenie, że już nią szedłeś w przeszłości, jest tam wiele ciemnych zaułków i zakrętów które Cię przerażają. Teraz wyobraź sobie, że ktoś pojawia się obok Ciebie na tym spacerze, towarzyszy Ci. Czasem poświeci latarką, czasem pokaże ślepy zaułek. Ty idziesz, on/ ona towarzyszy, wspiera. W metaforycznym sensie, ten spacer to psychoterapia. Ty idziesz, to Twoja droga, a psychoterapeuta Ci towarzyszy.
Pewnie nie raz zastanawiałeś się, na czym polega psychoterapia w rzeczywistości. W dosłownym sensie uczestnictwo w psychoterapii polega na skierowaniu się do specjalisty będącego certyfikowanym terapeutą lub terapeutą w trakcie szkolenia w celu rozwiązania problemów natury psychicznej powodujących stały lub powtarzający się dyskomfort (np. lęk, depresja, niskie poczucie własnej wartości, bezsenność, stres, brak poczucia sensu), ograniczających codzienne funkcjonowanie (np. fobia, impulsywność, uzależnienia) lub też generujących trudności w relacjach z innymi ludźmi (np. nieśmiałość, perfekcjonizm, introwersja, trudności w komunikacji, egoizm). Należy podkreślić przede wszystkim fakt, że psychoterapia to oddziaływanie dobrowolne, celowe oraz zaplanowane zgodnie z metodami wywodzącymi się z potwierdzonej wiedzy psychologicznej. Sam musisz chcieć wyruszyć w drogę przez las.
Czy psychoterapia jest tylko dla osób “z poważnymi problemami psychicznymi”?
Poza osobami, które zmagają się ze wspomnianymi powyżej trudnościami, na psychoterapię możesz zgłosić się także, jeśli chcesz poprawić swoje funkcjonowanie psychiczne i społeczne. Nie musisz mieć żadnych objawów psychopatologicznych, możesz po prostu pragnąć lepiej poznać samego siebie, wykorzystać swój potencjał.
Jak długo to trwa?
Nie da się przejść przez ten las w jeden dzień.
Mówiąc o psychoterapii często używa się terminu „proces”, co wskazuje na to, że wymaga ona czasu, w którym uczysz się skupiać na swoich problemach w sposób bardziej funkcjonalny. Uczysz się też, z pomocą terapeuty, znajdować rozwiązania poprzez wspólną eksplorację zasobów, którymi dysponujesz.
Na czym polega psychoterapia – czy zmienia ludzi?
Warto zaznaczyć, że poprzez uczestnictwo w psychoterapii nie stajesz się inną osobą, lecz uczysz się odkrywać środki oraz potencjał, którym dysponujesz, tak aby jak najpełniej z niego korzystać. W tym sensie psychoterapia może “zmienić” osobę (tak samo, jak zmienia ją przykładowo nauka nowego języka), ponieważ uczy nowych postaw. Nie oznacza to, że osoba ta przestaje być sobą: po terapii jesteś dalej sobą wzbogaconym jednak o więcej zasobów, by radzić sobie w życiu, a celem psychoterapii jest właśnie promowanie tych pozytywnych zmian i samorozwoju.
Powyżej wyjaśniona została koncepcja psychoterapii w oparciu o jej podstawowe założenia. Jak natomiast wygląda ten proces w praktyce, to znaczy co konkretnie dzieje się podczas sesji terapeutycznej? Na czym polega psychoterapia w praktyce?
Co robi w psychoterapii terapeuta, a co robi pacjent?
Odpowiedź na to pytanie zależy częściowo od metod i nurtu, w jakim pracuje dany psychoterapeuta. Współcześnie uznaje się, że istnieją cztery zasadnicze nurty psychoterapii: psychoanalityczny, poznawczo-behawioralny, humanistyczno-egzystencjalny i systemowy. Poza tym, kształt sesji terapeutycznej zależy także w dużej mierze od problemu, z jakim przychodzi pacjent oraz od zasobów, którymi dysponuje. W tym zakresie bardzo ważne są pierwsze sesje mające na celu zgłębienie problemów, nad którymi chce się pracować oraz skonkretyzowanie celów psychoterapii w formie “kontraktu”, w którym zarówno terapeuta, jak i pacjent, zobowiązują się współpracować, mając na celu osiągnięcie konkretnych zamierzonych zmian. Z tego względu pierwsze spotkania składają się w dużej mierze z przekazywania psychoterapeucie szczegółów dotyczących codziennej rzeczywistości pacjenta oraz z oceny problemów, nad którymi będzie się pracować i ich możliwych przyczyn, tak aby zająć się nie tylko objawami, lecz również ich podłożem. Podczas kolejnych sesji pacjent omawia kroki, które podjął w życiu codziennym, aby wdrożyć to, czego nauczył się w terapii, oraz ich rezultat.
Co Ty robisz w terapii jako pacjent?
Jako pacjent zobowiązujesz się dostarczyć psychoterapeucie możliwie najbardziej autentycznych informacji potrzebnych do waszej wspólnej pracy. Ważne jest również, abyś współpracował aktywnie, wykonując proponowane zadania. Pamiętaj jednak, aby szanować samego siebie i relację terapeutyczną – mów otwarcie o swoich oczekiwaniach, a także o wszelkich wątpliwościach czy niechęci mogącej pojawić się względem danych oddziaływań. Dodatkowo, twoim obowiązkiem jest pojawienie się na sesji o wyznaczonej porze oraz wniesienie ustalonej opłaty. O każdej nieobecności na terapii powinieneś poinformować terapeutę z co najmniej 24-godzinnym wyprzedzeniem.
Co w terapii robi psychoterpeuta?
Rolą psychoterapeuty jest natomiast proponowanie treści i aktywności, które pomogą ci uświadomić sobie, w jakich obszarach obecne są trudności i jakie są różne możliwości mogące doprowadzić do ich zredukowania. Terapeuta zobowiązuje się zachować w tajemnicy informacje, którymi się z nim dzielisz, a także chronić dane osobowe pozwalające na twoją identyfikację. Psychoterapeuta ma obowiązek traktować cię z szacunkiem, nie nakłaniając do wprowadzenia zmian czy zadań, których nie chcesz realizować. Jednocześnie powinien formułować realistyczne oczekiwania względem terapii, a także przerwać ją, gdy rezultat zostanie osiągnięty lub gdy nie widzi możliwości osiągnięcia go. Psychoterapeuta również zobowiązuje się do punktualnego stawiania się na sesje oraz do informowania o wszelkich zmianach w tym zakresie z co najmniej 24-godzinnym wyprzedzeniem.
Oczywiście naczelną zasadą obowiązującą w procesie psychoterapii jest troska o dobro pacjenta. Zalecenie to stanowi nadrzędny punkt odniesienia wobec wszystkich działań podejmowanych przez terapeutę.
Chcesz poznać lepiej jeden z nurtów psychoterapii? Zajrzyj do naszego artykułu poświęconego terapii integracyjnej!
Gimeno-Bayón Cobos, A. Guia para el usuario de la psicoterapia.
Styła, R. (2020). Psychoterapia – zasadnicze koncepcje i techniki pracy.